Iemand kan alleen gedwongen worden opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis wanneer:
- hij of zij een gevaar is voor zichzelf of voor zijn omgeving;
- dat gevaar (vermoedelijk) wordt veroorzaakt door een psychiatrische stoornis;
- het gevaar alleen kan worden afgewend door opname in een psychiatrisch ziekenhuis;
- hij of zij niet bereid is tot een vrijwillige opname.
De wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) kent verschillende soorten machtigingen, namelijk:
- de inbewaringstelling;
- de voorlopige machtiging;
- de machtiging tot voortgezet verblijf;
- de rechtelijke machtiging op eigen verzoek;
- de voorwaardelijke machtiging;
- de zelfbindingsmachtiging.
In Bewaring Stelling (IBS)
Als iemand vanwege een vermoedelijke psychiatrische stoornis een acuut dreigend gevaar vormt voor zichzelf, anderen of goederen, kan hij of zij met een inbewaringstelling onmiddellijk gedwongen worden opgenomen. Dit is een noodmaatregel om de openbare orde te herstellen.
- Een arts, bij voorkeur een psychiater en niet de behandelend arts, onderzoekt of aan de voorwaarden voor een IBS wordt voldaan en vermeldt dit in een geneeskundige verklaring.
- De burgemeester beslist aan de hand van de geneeskundige verklaring van de arts of de IBS wordt afgegeven.
- De rechter beoordeelt binnen drie werkdagen na opname of de IBS mag worden voortgezet.
- De voortgezette IBS geldt voor drie weken. De behandelend arts kan de IBS eventueel binnen deze periode voortijdig beëindigen.
- Wanneer de officier van justitie van oordeel is dat de gedwongen opname nog langer verlengd dient te worden, verzoekt hij de rechter om een voorlopige machtiging te verlenen. Tot dat verzoek door de rechter behandeld is, duurt de IBS dan verder voort.
Voorlopige machtiging
De voorlopige machtiging is bedoeld voor mensen die als gevolg van een psychiatrische stoornis een gevaar vormen, maar die niet vrijwillig willen worden opgenomen. Andere maatregelen, zoals ambulante zorg, zijn onvoldoende om het gevaar weg te nemen. Opname is noodzakelijk, maar het gevaar is niet zo acuut dat de opname onmiddellijk moet worden gerealiseerd.
- Een voorlopige machtiging kan aangevraagd worden door familie van de patiënt, het ziekenhuis waar de patiënt al is opgenomen of de ambulante geestelijke gezondheidszorg.
- De officier van justitie vraagt de machtiging aan bij de rechter. Bij de aanvraag moet een geneeskundige verklaring worden verstrekt, die is opgemaakt door een psychiater die niet bij de behandeling van de patiënt is betrokken.
- De opnameduur is maximaal zes maanden. Als langer verblijf noodzakelijk is, kan hierna een machtiging tot voortgezet verblijf worden aangevraagd.
- De geneesheer-directeur kan tijdens de lopende machtiging verlof verlenen of ontslag onder voorwaarden verlenen. De patiënt kan dit ook zelf aanvragen.
De opname moet plaatsvinden binnen twee weken na afgifte van de machtiging, anders verliest deze zijn geldigheid.
Machtiging tot voortgezet verblijf
De machtiging tot voortgezet verblijf is voor patiënten die na afloop van de voorlopige machtiging nog steeds een gevaar voor zichzelf en hun omgeving zijn. Dit gevaar is nog zodanig aanwezig dat ontslag uit het ziekenhuis niet verantwoord is.
- De machtiging tot voortgezet verblijf kan door iedereen worden aangevraagd die ook een voorlopige machtiging mag aanvragen.
- De officier van justitie vraagt de machtiging tot voortgezet verblijf bij de rechter aan. Hierbij moet een geneeskundige verklaring worden gevoegd en informatie over de stand van uitvoering van het behandelingsplan.
- De machtiging duurt maximaal één jaar. Als iemand al vijf jaar onafgebroken onvrijwillig is opgenomen, kan de machtiging worden afgegeven voor een periode van twee jaar.
Rechterlijke machtiging op eigen verzoek
Een rechtelijke machtiging op eigen verzoek kan worden aangevraagd door een patiënt met een psychiatrische stoornis, die een gevaar voor zichzelf vormt. Hierbij moet hij/zij wel bereid zijn om zich te laten opnemen en te behandelen. Meestal is verslaving de reden voor het aanvragen van een machtiging op eigen verzoek.
- De officier van justitie vraagt bij de rechter een machtiging op eigen verzoek aan. Hij doet dit nadat hij van de patiënt daarvoor zelf het verzoek heeft gekregen. Bij het verzoek moet een geneeskundige verklaring én een behandelplan worden verstrekt. Ook moet worden vermeld in welk psychiatrisch ziekenhuis de patiënt zal worden opgenomen.
- De machtiging duurt mimimaal zes maanden en maximaal één jaar en kan niet worden verlengd.
- Na afloop kan de patiënt vrijwillig blijven of vertrekken. Als het ziekenhuis dit laatste onverantwoord vindt, moet een verzoek voor een voorlopige machtiging worden aangevraagd.
Voorwaardelijke machtiging
Het doel van een voorwaardelijke machtiging is om noodzakelijke behandeling te kunnen geven, zonder dat daarbij een gedwongen opname hoeft plaats te vinden. Zolang bepaalde voorwaarden met betrekking tot het gedrag worden nageleefd en er daardoor geen sprake is van gevaar uit de stoornis, hoeft geen (gedwongen) opname te volgen. Dit kan bijvoorbeeld het gebruik van bepaalde medicijnen zijn. De rechter stelt de voorwaarden vast.
- De officier van justitie dient het verzoek in bij de rechter. Hij kan dit doen uit hoofde van zijn beroep, maar ook op verzoek van de familie, partner of wettelijke vertegenwoordiger van de patiënt. Bij het verzoek zit een behandelingsplan dat is opgemaakt door de psychiater die de behandeling zal uitvoeren. Hieruit moet ook blijken of sprake is van overeenstemming over de behandeling danwel of het aannemelijk is dat de voorwaarden zullen worden nageleefd.
- De voorwaardelijke machtiging geldt voor maximaal zes maanden en kan door de rechter met telkens maximaal een jaar worden verlengd.
- Wanner het gevaar niet langer kan worden afgewend door het naleven van de voorwaarden, wordt de voorwaardelijke machtiging omgezet naar een voorlopige machtiging.
De zelfbindingsmachtiging
Zelfbinding is bedoeld voor mensen die een psychiatrische stoornis hebben waarbij kenmerkend is dat periodes waarin ze goed functioneren, worden afgewisseld met periodes van ziekte. In de periodes dat het goed gaat weten ze dat ze in behandeling moeten blijven, maar in andere periodes ontbreekt dat inzicht en kan de patiënt zichzelf of zijn omgeving veel leed of schade toebrengen.
- In een zelfbindingsverklaring geeft iemand van te voren aan wat hij vindt dat er moet gebeuren wanneer het minder goed met hem gaat. De patiënt verplicht zichzelf uitdrukkelijk tot opneming en verblijf en het ondergaan van een bepaalde behandeling in een bepaalde situatie.
- Deze verklaring wordt samen met de behandelend psychiater opgesteld (schriftelijk, gedateerd en ondertekend) en daarbij moet een onafhankelijk psychiater beoordelen of de patiënt de inhoud en gevolgen van de zelfbinding kon overzien. Er moet in staan welke omstandigheden moeten leiden tot opname in een bepaalde psychiatrische instelling, welke behandeling de patiënt wil en de duur van opname en behandeling (max. 6 weken). De zelfbindingsverklaring is een jaar geldig en kan telkens met een jaar worden verlengd.
- Als de in de verklaring genoemde omstandigheden zich voordoen kan de rechter een zelfbindingsmachtiging afgeven. De psychiater, behandelaar of een vooraf bij de zelfbinding betrokken (contact)persoon, kunnen de Officier van Justitie vragen dat bij de rechter te verzoeken.
Deze tekst is ontleend aan diverse brochures over de Wet Bopz, uitgegeven door met Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
GGZ Drenthe
