Wanneer is een meerderjarige handelingsonbekwaam?
Meerderjarigen die niet goed in staat zijn zelfstandig beslissingen te nemen, worden soms onder toezicht gesteld van iemand die hun zaken voor hen regelt. Meestal gaat het om mensen met bijvoorbeeld een verstandelijke handicap, dementie, een psychiatrische aandoening of een verslaving.
Dit soort toezicht bestaat in drie vormen: bewind, mentorschap en curatele. De meest vergaande van deze drie is curatele.
Iemand die onder curatele wordt gesteld is automatisch handelingsonbekwaam. De persoon in kwestie mag dan over bijna niets meer zelf beslissen. Voor alle handelingen die rechtsgevolgen hebben heeft de betrokkene toestemming nodig van de curator. Handelingen met rechtsgevolgen zijn bijvoorbeeld kopen, huren en lenen.
Bij bewind en mentorschap blijft de betrokkene handelingbekwaam. Iemand die onder curatele staat kan niet tegelijkertijd onder bewind en/of mentorschap staan. Bewind en mentorschap kunnen wel gecombineerd worden.
Curatele
Wat houdt curatele in?
Mensen die niet in staat zijn de gevolgen van bepaalde handelingen te overzien kunnen zichzelf daarmee erg benadelen. Iemand met een psychische aandoening kan bijvoorbeeld onverantwoord veel geld uitlenen. Of een dementerende oudere besteedt zijn hele maandinkomen aan loterijen. In zulke situaties wordt vaak besloten om zo iemand onder curatele te stellen. Een vereiste is wel dat de aandoening blijvend is. Is er sprake van tijdelijke verwarring, dan is bewind of mentorschap een betere oplossing.
Curatele kan overigens ook aangevraagd worden op grond van een verstandelijke handicap, extreme verkwistendheid of verslaving.
Curatele betekent dat iemand niet meer zelf rechtshandelingen aan mag gaan. Iets kopen of huren bijvoorbeeld, of geld lenen. Iemand die onder curatele is gesteld is daarmee automatisch handelingsonbekwaam.
Degene die zijn of haar persoonlijke belangen en vermogen behartigt wordt de curator genoemd. Voor bijna elke handeling en beslissing van de betrokkene moet de curator toestemming geven.
Een ondercuratelestelling wordt bekendgemaakt in de Staatscourant. Ook wordt de ondercuratelestelling geregistreerd in het centrale register van ondercuratelestellingen bij de rechtbank in Den Haag. Het register kunt u bekijken op www.rechtspraak.nl, onder ‘Registers’.
Bewindvoering
Wat is bewindvoering?
Bewindvoering of onderbewindstelling heeft betrekking op het vermogen van een persoon. Als iemand door zijn lichamelijke of geestelijke toestand niet meer in staat is zijn financiële zaken te regelen, dan kan hij zijn goederen en geld onder bewind laten stellen. Er wordt dan een bewindvoerder aangesteld die tijdelijk of blijvend het vermogen van de betrokkene beheert. Het gevolg is dat de betrokkene niet meer zelfstandig mag beslissen over zijn of haar vermogen. Met andere woorden, er mag niets meer verkocht worden zonder toestemming van de bewindvoerder.
Het is ook mogelijk een beperkt bewind in te stellen. Dan wordt over een bepaald deel van het vermogen bewind gevoerd, bijvoorbeeld het spaargeld of het onroerend goed.
Wat doet een bewindvoerder precies?
Een bewindvoerder beheert het vermogen van degene die onder bewind staat. Dit kan het hele vermogen zijn, maar ook een gedeelte daarvan.
Het beheren houdt in dat de bewindvoerder de verantwoordelijkheid heeft over de financiële en de praktische kant van het vermogen. De bewindvoerder kan bijvoorbeeld een belastingaangifte doen, maar ook (bijzondere) bijstand, huurtoeslag of een persoonsgebonden budget (PGB) aanvragen.
Eén keer per jaar en aan het einde van het bewind moet de bewindvoerder tegenover de betrokkene rekening en verantwoording afleggen. Hij moet dan dus precies kunnen aantonen wat er allemaal door hem is geregeld en uitgegeven en met de bewijsstukken daarvan komen. Dit gebeurt in het bijzijn van de kantonrechter. Is de betrokkene niet in staat hierbij te zijn, dan legt de bewindvoerder verantwoording af aan de kantonrechter.
Degene die het bewind aanvraagt mag zelf aangeven wie als bewindvoerder op moet treden. Dit kan een persoon zijn maar ook een instelling.
Mentorschap
Wat is mentorschap?
Sommige mensen hebben moeite met het maken van keuzes of het nemen van initiatieven. Het kan gaan om simpele dagelijkse dingen, zoals het regelen van het huishouden maar ook om het zoeken naar andere woonruimte of de keuze voor een bepaalde medische behandeling. In dat geval kan een mentor uitkomst bieden.
Een mentor helpt met het nemen van beslissingen op het gebied van verzorging, verpleging, behandeling enzovoort. In overleg met de betrokkene zal de mentor er altijd naar streven de betrokkene zo veel mogelijk zelf de beslissingen te laten nemen. De mentor is er in de eerste plaats om de weg te wijzen en te sturen. Is de betrokkene niet in staat te beslissen, dan zal de mentor de keus maken.
Mentorschap gaat vaak samen met bewindvoering. Dan zijn bewindvoerder en mentor vaak dezelfde persoon. Het verschil tussen mentorschap en bewindvoering is dat mentorschap meer op persoonlijke zaken is gericht, terwijl bewindvoering meer om financiële zaken gaat.
Een mentor is altijd een persoon, een instelling kan dus niet tot mentor worden benoemd. In het verzoek om mentorschap kunt u zelf aangeven wie de mentor moet zijn. Kent u geen geschikte persoon dan zal de kantonrechter een mentor aanwijzen.
